Ürtiker ve anjioödem alerjik ve allerji dışı nedenlerle oluşabilir. Akut ürtiker ve anjioödem genellikle gıda, böcek ısırığı ve sokması, aeroallerjenler (polen, evtozu akarı, vb) ve ilaçlara bağlı gelişir. Ürtiker ve anjioödem ile gıda kakı maddeleri ve koruyucuları arsındaki ilişki tam olarak aydınlanmıştır.
Sarı boya, nitratlar, nitritler, veya sülfitler gibi gıda boyalarının sindirimi gibi semptomların ortaya çıkışı arasında zamana bağlı ilişki bildirilmektedir. Aspirine duyarlı hastaların %15’inin tartrazine de reaksiyon verebileceği düşünülmektedir.
Bal arısı, yaban arısı, eşek arısı, yellow jacket, ateş karıncası ve tahta kurusu gibi böceklerin sokmasının akut ürtiker ve anjioödem nedeni olabileceği gösterilmiştir. Bu sayılanlara ek olarak çocuklarda sivrisinek ve bazı pire türlerinin neden olduğu ürtiker görülebilir.
Aeroallerjenler akut ve kronik ürtikere neden olabilirler. Ağaç ve çayır poleni gibi mevsimsel aeroallerjenler solunum semptomları gibi deri semptomlarına da neden olabilirler. Hastanın öyküsünde mevsimsel yakınmaları tipiktir. Bazı hastalarda belirti ve bulgular, örneğin yeni biçilmiş çimlerde yuvarlandıktan sonra ürtiker gelişmesi gibi, direkt temas sonrası gelişmektedir.
Hayvan alerjenleri de deri reaksiyonlarına neden olabilirler. Örneğin duyarlanmış bir hastada kedi, köpek ya da diğer bir hayvan tarafından yalandıktan sonra ürtiker gelişebilir. Doğal latekse aşırı duyarlılık reaksiyonu olan lateks alerjisi de ürtikere neden olabilir.
Reçeteli ya da reçetesiz kullanılan ilaçlar, bitkisel ilaçlar, enzimler, alternatif tıpta kullanılan (holistik veya neturopatik ajanlar) ve gıda katkı maddeleri akut ürtiker ve anjioödeme neden olabilirler. Genellikle ürtiker ve anjioödeme yol açan ilaçlar; penisilin, betalaktam antibiyotikler, anjiotensin-konverting enzim (ACE) inhibitörleri, aspirin ve diğer nonsteroid antiinflamatuvar (NAAİ) ilaçlardır.
Ürtiker ve anjioödemin alerji dışındaki nedenleri enfeksiyon, çevredeki fiziksel uyarılar ve kalıtımsal etkilerdir. En sık viral nedenler olarak viral hepatit, epstein barr virüsü, infeksiyoz mononükleoz, coxsackie virüs ve echovirüs sayılabilir. Mycoplasma ve streptococcus türleriyle olan bakteriyel enfeksiyonlar, sekonder sifiliz ve diş apselerinin belirti ve bulgulara neden olabildiği raporlanmıştır. Parazitik enfeksiyonlar da ürtikerle birliktedirler.
Çevredeki fiziksel uyarılarla ortaya çıkan ürtiker oldukça sıktır. Çevresel soğuk, sıcak, basınç, vibrasyon, su ve ışık maruziyeti akut ürtiker ve anjioödeme neden olmaktadır. Herediter ürtiker ve anjioödem pratikte seyrek rastlanır. Aile öyküsüyle birlikte ürtiker olmaksızın tekrarlayıcı anjioödem durumunda herediter faktörler düşünülmektedir.
Ürtiker lezyonları genellikle kollar ve bacaklar ve gövdede olmakla birlikte, vücudun herhangi bir yerinden ortaya çıkabilir. Ürtikeryal ödem parmakla bastırıldığında solarak beyazlaşır. Ürtiker genellikle akşam veya gece saatlerinde daha kötüleşir. Ürtikeryal ödem 24 saatte hızlı bir şekilde kaybolur ama bazen 36 saate kadar kaldığı da görülür. Plak kaybolduğunda cilt normal görümüne kavuşur. Fizik uyarılarla ortaya çıkan ürtiker çeşitleri dermatografizm, soğuk, sıcak, güneş, basınç ürtikerleri olarak sayılabilir.
Göğüs Hastalıkları Uzmanı
Dr. Sevin Karalar
